Epilepsie is een aandoening waarbij de hersenen tijdelijk ontregeld raken, wat leidt tot epileptische aanvallen. Bij mensen met een hersentumor komt epilepsie vaak voor en kan het een eerste teken van de tumor zijn. In deze tekst leest u wat epilepsie is, welke soorten aanvallen er zijn, hoe epilepsie samenhangt met hersentumoren en wat de mogelijke oorzaken zijn.
Wat is epilepsie?
Epilepsie wordt vastgesteld als u herhaaldelijk epileptische aanvallen heeft. Een epileptische aanval ontstaat door een stoornis in de hersenen. Normaal geven hersencellen elkaar elektrische signalen door, maar bij epilepsie verloopt deze overdracht van signalen niet goed. Dit leidt tot een ontregeling in een deel van of de hele hersenen, waardoor u tijdelijk de controle verliest over (een deel van) uw lichaam en/of bewustzijn. Dit wordt vaak omschreven als een ‘kortsluiting’ in de hersenen. Zo’n moment van controleverlies wordt een epileptische aanval genoemd.
Verschillende soorten aanvallen
Epileptische aanvallen verschillen afhankelijk van waar de ontregeling in de hersenen plaatsvindt. Vaak wordt onderscheid gemaakt tussen partiële en gegeneraliseerde aanvallen.
- Partiële aanvallen: De ontregeling vindt plaats in een deel van de hersenen. Bij epilepsie door een hersentumor begint de aanval altijd partieel.
- Eenvoudig partiële aanvallen: Bewustzijn blijft helder, symptomen zijn soms moeilijk merkbaar (bijv. plotselinge ongecontroleerde bewegingen, vreemde geuren en smaken, korte tijd iets horen of zien wat anderen niet horen of zien).
- Complex partiële aanvallen: Bewustzijn is verstoord, mensen reageren niet en vertonen soms vreemd gedrag zoals wriemelen met hun handen, ergens aan plukken, smakken, rondlopen of deuren openmaken.
- Gegeneraliseerde aanvallen: De ontregeling verspreidt zich over beide hersenhelften. Dit begint vaak met een partiële aanval die overgaat in een gegeneraliseerde aanval, meestal een tonisch-clonische aanval waarbij iemand plotseling buiten bewustzijn raakt, verkrampt omdat alle spieren worden aangespannen, en de ademhaling verstoord raakt. Vervolgens gaat het lichaam schokken. Geleidelijk nemen de schokken weer af en verslapt het lichaam. Soms verliest iemand een beetje urine. Na een aanval is iemand vaak nog wat verward en slaperig.
Aura
Sommige mensen ervaren een voorgevoel voordat een aanval begint, een zogenaamde ‘aura’. Door bepaalde handelingen tijdens de aura kunnen zij soms een aanval (proberen te) voorkomen.
Epilepsie en hersentumoren
Epileptische aanvallen zijn vaak het eerste teken van een hersentumor. De oorzaak van epilepsie is in dit geval een beschadiging in de hersenen door een hersentumor. Ook na de behandelingen kan epilepsie (opnieuw) ontstaan, bijvoorbeeld door littekenweefsel of omdat de tumor weer gaat groeien.
- Bij laaggradige tumoren krijgt ongeveer 80% van de mensen epileptische aanvallen.
- Bij hooggradige tumoren is dit ongeveer 30%.
Epilepsie komt dus vaak voor bij hersentumorpatiënten en kan erg vervelend en beangstigend zijn.
Oorzaken van epilepsie
Epilepsie hangt altijd samen met een beschadiging van de hersenen. Een hersentumor is daar een voorbeeld van, maar er zijn meer mogelijke beschadigingen:
- een (ernstige) val op het hoofd
- een ontsteking in de hersenen (encefalitis) of hersenvliezen (meningitis)
- een zuurstoftekort bij de geboorte
Nadat epilepsie is vastgesteld, zal de arts proberen na te gaan of er een duidelijke beschadiging als oorzaak te vinden is. Dat lukt niet altijd omdat beschadigingen soms niet te zien zijn op hersenscans. Het gebeurt daarom wel eens dat artsen niet precies weten wat de oorzaak van epilepsie is.
In het geval van een hersentumor is dat doorgaans wel het geval. Eerder schreven we al dat een hersentumor vaak aan het licht komt omdat iemand epileptische aanvallen krijgt. Uit het onderzoek dat vervolgens wordt gedaan (EEG-onderzoek, MRI- en CT-scans), kan blijken dat iemand een hersentumor heeft. Als epilepsie later (opnieuw) optreedt, kan dit te maken hebben met littekenweefsel dat ontstaat door de behandelingen. Het kan ook betekenen dat de tumor weer is gaan groeien of er een secundaire tumor is ontstaan die voor verstoring zorgt.
Behandeling van epilepsie bij een hersentumor
Als epilepsie samenhangt met een hersentumor, kan een behandeling van de tumor ook als gevolg hebben dat de epileptische aanvallen stoppen. Dit gebeurt echter niet altijd. Bovendien kunnen de aanvallen ontstaan door de behandeling. Verder kan het dus zo zijn dat de aanvallen (opnieuw) beginnen omdat de tumor weer gaat groeien. In dat geval is het belangrijk epilepsie apart te behandelen naast de tumor.